مالیات مشاغل خانگی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های صاحبان این کسب‌و‌کارها و کارآفرینان کشور ماست. در سال‌های اخیر با رشد جمعیت، افزایش تورم و کاهش ارزش پول، نگاه‌ها به درآمد کارمندی و مدل‌های درآمدزایی رایج دچار تغییرات مهمی شد و کسب درآمد بیشتر از طریق کسبوکارهای شخصی و مسیر خویشفرمایی (فریلنسری)، طرفداران زیادی پیدا کرد. مالیات یکی از منابع اصلی درآمد دولت‌هاست و مشاغل خانگی نیز به عنوان بخشی از اقتصاد، تحت قوانین مالیاتی قرار دارند. با رشد این نوع کسب و کارها، اهمیت رعایت مقررات مالیاتی برای صاحبان مشاغل خانگی افزایش یافته است؛ زیرا عدم رعایت این قوانین ممکن است به جریمه‌ها و مشکلات مالی منجر شود.
از مزیت‌های کسبوکارهای خانگی می‌توان به کاهش هزینه‌های اجاره مکان و نیروی کار، اشتغال بانوان و استهلاک کمتر اشاره داشت. اما مالیات مهمترین چالش این بیزینس‌هاست و ما در این مقاله از نرم افزار حسابداری محک صفر تا صد چیستی و نحوه فعالیت کسب و کارهای خانگی، مسیر اخذ مجوز، لیست مشاغل خانگی معاف از مالیات و نحوه محاسبه و پرداخت مالیاتشان را بررسی می‌کنیم. آگاهی از قوانین مالیاتی به صاحبان کسب و کارهای خانگی کمک می‌کند تا سهم خود را در تأمین هزینه‌های عمومی به درستی ایفا کرده و از بروز مشکلات مالیاتی جلوگیری کنند. با ما همراه ما باشید.
فهرست مطالب
تعریف مشاغل خانگی از دید قانون
مشاغل خانگی به کسبوکارهایی گفته می‌شود که در محل زندگی بدون نیاز به فضای تجاری و معمولا توسط خود فرد یا اعضای خانواده اداره می‌شوند. نتیجه این فعالیت‌ها می‌تواند تولید کالا یا ارائه خدماتی باشد که خارج از خانه نیز قابل عرضه هستند.
در تعریفی ساده، کسبوکار خانگی فعالیتی تجاری و درآمدزاست که در محیطی مسکونی (غیرتجاری) صورت می‌پذیرد و محصولات یا خدمات حاصل از آن، به بازارهای مصرفی خارج آن محیط ارائه می‌شوند. سایت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی دسته‌بندی مفصلی از انواع مشاغل خانگی ارائه کرده است و ملاک خانگی بودن یا نبودن، مشمولیت در آن لیست و اخذ مجوزهایی است که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
توجه داشته باشید میان فروشگاه آنلاین و شغل خانگی تفاوت‌هایی وجود دارد؛ یک آنلاین‌شاپ از ابزارهای اینترنتی برای فروش محصولات و خدماتش استفاده می‌کند ولی لزوماً آن محصول و خدمت در یک کسب و کار خانگی ایجاد نشده و ممکن است محصول یک واحد تجاری باشد.
مالیات مشاغل خانگی
کسبوکارهای خانگی نیز مانند سایر مشاغل مشمول مالیات هستند. مالیات مشاغل خانگی جزو مالیات‌های مستقیم است و شامل تمامی درآمدهایی می‌شود که از فروش کالا، ارائه خدمات یا فعالیت‌های اقتصادی دیگر به دست می‌آید.
کسبوکارهای خانگی می‌توانند در حوزه‌های مختلفی مانند صنایع دستی، کشاورزی، آموزش آنلاین، طراحی گرافیک یا خدمات مشاوره فعالیت کنند. میزان مالیات مشاغل خانگی معمولا بر اساس درآمد و هزینه‌های مرتبط با کسبوکار تعیین می‌شود و در برخی موارد ممکن است مشمول معافیت‌ها یا تخفیف‌های خاصی باشد.
لیست مشاغل خانگی معاف از مالیات
مشاغل خانگی بهطورکلی معاف از مالیات نیستند، مگر اینکه فعالیت آن‌ها مشمول معافیت‌های مالیاتی قرار گیرد. برای مثال، طبق ماده ۱۴۲ قانون مالیات‌های مستقیم، درآمد کارگاه‌های فرش دستباف و صنایع دستی از مالیات بر درآمد معاف است. این نوع معافیت‌ها شامل همه مشاغل خانگی نمی‌شود و بستگی به نوع فعالیت و قوانین مربوطه دارد. لیست مشاغل خانگی معاف از مالیات شامل موارد زیر است:
- فعالیت‌های کشاورزی
- مربیگری زبان و برگزاری دوره‌های آموزش آنلاین
- خدمات طراحی گرافیک و طراحی وبسایت
- نویسندگی و ترجمه متون
- خدمات دیجیتال مارکتینگ و تبلیغات اینترنتی
- مشاوره و آموزش روان‌شناسی
- طراحی و ساخت آثار هنری دست‌ساز
- تولید محتوا و ویرایش متون
- تولید و فروش محصولات هنری و دست‌ساز
- مشاوره حقوقی و مالی
- تولید و عرضه محصولات گلخانه‌ای و باغبانی
- تهیه و توزیع غذاهای خانگی
- مشاوره تغذیه و برنامه‌ریزی ورزشی
- فروش محصولات آرایشی و بهداشتی طبیعی
- تدریس خصوصی و برگزاری کلاس‌های آموزشی غیر رسمی
- خدمات طراحی داخلی و معماری
- تولید و فروش صنایع دستی
- تهیه و فروش سوغاتی‌های محلی
- خدمات گردشگری و راهنمای تور
- مشاوره در حوزه آرایش و زیبایی
محاسبه مالیات مشاغل خانگی
برای محاسبه مالیات مشاغل خانگی ابتدا باید میزان درآمد و هزینه‌های مرتبط با کسب و کار خود را مشخص کنید. این کار در زمان تکمیل اظهارنامه مالیاتی انجام می‌شود و در واقع اولین گام برای تعیین مالیات است.
پس از ثبت و ارسال اظهارنامه، سازمان امور مالیاتی با بررسی اطلاعات شما مبلغ مالیات را محاسبه کرده و به صنف یا شخص صاحب کسب و کار اعلام می‌کند. اگر این مبلغ با درآمد و هزینه‌های واقعی شما همخوانی داشته باشد، باید آن را در موعد مقرر پرداخت کنید. اما در صورتی که احساس کنید مبلغ تعیین شده بیش از حد واقعی است می‌توانید نسبت به آن اعتراض کرده و درخواست بررسی مجدد بدهید. در شرایطی که طی چند سال متوالی درآمد و هزینه‌های شما در تناسب منطقی بوده و شرایط قانونی رعایت شده باشد، ممکن است مشمول تبصره ۱۰۰ یا همان مالیات مقطوع شوید که فرآیند پرداخت مالیات را ساده‌تر می‌کند.
در نهایت مبلغ نهایی مالیات مشخص شده و باید آن را به موقع بپردازید. پرداخت به موقع مالیات مزایای متعددی از جمله امکان بهره‌مندی از معافیت مالیاتی در سال‌های بعد، دریافت تخفیفات ویژه و حتی پاداش‌های مالیاتی را به همراه دارد.
مالیات کارتخوان مشاغل خانگی
طبق ماده ۱۴۲ قانون مالیات‌های مستقیم، درآمد حاصل از فعالیت‌های کشاورزی که به عنوان یک کسب و کار خانگی انجام می‌شود، از پرداخت مالیات کارتخوان مشاغل خانگی معاف است. همچنین هنرهای صنایع دستی و سنتی که به صورت دست ساز و در خانه توسط زنان و مردان تولید می‌شود نیز از پرداخت مالیات معاف هستند. علاوه بر این فعالیت‌های حوزه فرهنگی و هنری نیز جزو مشاغل خانگی محسوب شده و مشمول معافیت مالیاتی کارتخوان می‌شوند.
پرداخت مالیات مشاغل خانگی
همانطور که در بخش‌های قبلی گفته شد، مشاغل خانگی در دسته مالیات‌های مستقیم قرار می‌گیرند و مشمول مالیات بر درآمد هستند. مالیات مشاغل خانگی بر اساس میزان درآمد افراد یا کسب و کارهای فعال در این حوزه تعیین می‌شود؛ یعنی هر فرد یا کسب و کاری که درآمد دارد، باید بخشی از آن را به عنوان مالیات پرداخت کند. علاوه بر این، مشاغل خانگی مشمول مالیات بر ارزش افزوده نیز هستند که یک نوع مالیات غیر مستقیم محسوب می‌شود. در حال حاضر درصد مالیات مشاغل خانگی ۹ درصد است و باید در زمان فروش کالا یا ارائه خدمات لحاظ و پرداخت شود.
برخی از کسبوکارهای خانگی به دلیل نوع فعالیت یا سطح درآمدشان از پرداخت مالیات مشاغل خانگی معاف می‌شوند. کسبوکارهای فعال در حوزه‌های فرهنگی کمترین میزان مالیات را پرداخت می‌کنند. همچنین کسبوکارهایی که در مناطق محروم فعال هستند نیز می‌توانند از معافیت‌های مالیاتی یا نرخ صفر مالیات بهره‌مند شوند. برای پرداخت مالیات، صاحبان مشاغل خانگی باید در ابتدا اظهارنامه مالیاتی خود را ارائه دهند. سپس بر اساس درآمد و هزینه‌های ثبت شده، میزان مالیات محاسبه شده و لازم است در موعد مقرر پرداخت شود.
جریمه عدم پرداخت مالیات مشاغل خانگی
سازمان امور مالیاتی برای ایجاد انگیزه در میان مؤدیان خوش حساب و تفاوت گذاری بین افراد خوش حساب و بد حساب، علاوه بر تشویق، جرایمی نیز برای مالیات بر درآمد مشاغل تعیین کرده است.
جریمه دیرکرد مالیات مشاغل خانگی به این معناست که اگر مالیات در مهلت قانونی پرداخت نشود، مبلغی به عنوان جریمه به ازای هر ماه تأخیر به مالیات اصلی اضافه می‌شود. این جریمه معمولا ۲.۵ درصد از مبلغ مالیات معوقه در هر ماه است. این یعنی هر چه پرداخت مالیات بیشتر به تعویق بیفتد، میزان جریمه نیز افزایش پیدا می‌کند. بنابراین پرداخت به موقع مالیات نه تنها از هزینه‌های اضافی جلوگیری می‌کند، بلکه می‌تواند باعث بهره‌مندی از تشویق‌ها و تخفیفات مالیاتی نیز شود.
اظهارنامه مالیاتی مشاغل خانگی
اظهارنامه مالیاتی مشاغل خانگی، سندی رسمی است که برای تعیین میزان مالیات کسب و کارهای فعال خانگی تهیه می‌شود. برای شروع تهیه اظهارنامه ابتدا باید تمام درآمدها و هزینه‌های مرتبط با کسب و کار به دقت جمع آوری شود. این موارد شامل درآمد حاصل از فروش کالا یا ارائه خدمات، هزینه‌های مواد مصرفی، حمل و نقل، اجاره و سایر هزینه‌های مرتبط با فعالیت کسبوکار خانگی است. بهطورکلی هر هزینه مستقیم یا غیرمستقیمی که در تولید یا ارائه محصولات و خدمات صرف شده باشد باید ثبت و محاسبه شود.
در مرحله بعد این اطلاعات مالی باید به صورت دقیق و کامل در اظهارنامه مالیاتی وارد شود. جزئیاتی مانند درآمد ناخالص، مالیات‌های قابل کسر، تعداد افراد تحت پوشش و سایر اطلاعات مهم باید به درستی ثبت شوند تا سازمان امور مالیاتی بتواند مالیات واقعی و قانونی را بر اساس درآمد کسب و کار محاسبه کند. در نهایت پس از تکمیل اظهارنامه، باید آن را به سازمان امور مالیاتی ارائه دهید تا میزان مالیات تعیین و پرداخت شود. ارسال و بررسی دقیق اظهارنامه، تضمین می‌کند که کسب و کار شما به صورت قانونی مالیات خود را پرداخت کرده و در چارچوب مقررات مالیاتی قرار گیرد.
تبصره ماده ۱۰۰ و مالیات مقطوع مشاغل خانگی
طبق تبصره ماده 100 در سال 1404، اگر درآمد سال 1403 شما کمتر از 21 میلیارد و 600 میلیون تومان باشد می‌توانید بدون ارائه اظهارنامه کامل، مالیات خود را به صورت مقطوع پرداخت کنید. مزایای استفاده از تبصره ماده ۱۰۰ شامل موارد زیر است:
- عدم نیاز به ارائه کامل مدارک و گزارش‌های مالی پیچیده
- تعیین مالیات به صورت توافقی و با نرخ ثابت (مقطوع)
- معمولاً مبلغ مالیات کمتر از محاسبات معمول خواهد بود.
- در صورت ارسال به موقع، امکان استفاده از معافیت ماده ۱۰۱ نیز وجود دارد.
تبصره ماده ۱۰۱ قانون مالیات‌های مستقیم
طبق قانون بودجه سال ۱۴۰۴، معافیت سالانه مالیات بر درآمد مشاغل خانگی و سایر کسب و کارها برابر با ۲۰۰ میلیون تومان است. به این معنی که اگر درآمد مشمول مالیات شما در طول سال ۱۴۰۴ تا سقف ۲۰۰ میلیون تومان باشد، نیازی به پرداخت مالیات ندارید. اما اگر درآمدتان از این مبلغ بیشتر شود، مازاد درآمد مشمول مالیات خواهد بود و باید مالیات مربوط به آن پرداخت شود. در این شرایط، ارائه اظهارنامه مالیاتی یا استفاده از فرم تبصره ماده ۱۰۰ الزامی است.
نحوه فعالیت در مشاغل خانگی
برای راه‌اندازی کسبوکارهای خانگی، مسیرهای متنوعی وجود دارد که بسته به عواملی مانند: میزان سرمایه اولیه، نوع کالا یا خدمت و تعداد افراد، یک گزینه از میان موارد زیر انتخاب می‌شود:
- فعالیت مستقل: بدون ارتباط با کارفرما و مسئولان خارج از کسبوکار و انجام تمام فعالیت‌های تولید، فروش و عرضه در داخل.
- فعالیت وابسته: ارتباط مستمر و حیاتی با کارفرما و مسئولان خارج از کسبوکار و دریافت حق فروش، کارمزد ثابت، حقوق ثابت و … برای انجام فعالیتی مشخص.
ثبت‌نام برای مشاغل خانگی
ثبت‌نام یک شغل خانگی مسیر پیچیده و دشواری ندارد. تمام این فرآیند، آنلاین و از طریق سایت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی انجام می‌شود و شما باید با دریافت و تکمیل فرم مربوطه از سایت، آن را بارگذاری کنید. این ثبت‌نام نیازی به حضور در سازمان امور مالیاتی و هیچ سازمان دیگری ندارد. توجه داشته باشید که ثبت‌نام با گرفتن مجوز متفاوت است.
گرفتن مجوز مشاغل خانگی
برای شروع رسمی و شرعی یک کسبوکار داخل محیط مسکونی و دریافت معافیت از مالیات کسبوکارهای خانگی، شما نیاز به دریافت مجوز از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی دارید تا بتوانید از مزیت‌های آن بهره‌مند شوید.
تمام شرایط عمومی و اختصاصی، مدارک لازم و فرآیند صدور مجوز در سایت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی درج شده است. برای گرفتن مجوز، شما باید پس از ثبت‌نام، فرم‌های مربوطه را به وزارت یا نهاد اجرایی حوزه کاری خود (مثلاً وزارت جهاد کشاورزی) ارائه دهید و پس از تایید آن نهاد، مجوز شما صادر خواهد شد. در سال‌های اخیر و با سیاست‌های حمایتی اشتغال‌زایی دولت، این فرآیند سریع و بدون مانع خاصی انجام می‌شود و وزارت تعاون سامانه‌ای را ویژه همین فرآیند راه‌اندازی کرده است. (ماده 6 دستورالعمل اجرایی مصوّب 23/8/1389)
مطابق ماده 2 همین دستورالعمل، شرط‌های راه‌اندازی یک شغل خانگی عبارتند از:
- مجاز و قانونی بودن شغل
- فعالیت توسط اعضای خانواده در محیط مسکونی
- ایجاد نکردن آلودگی‌های صوتی، زیست محیطی و بصری (رعایت حقوق همسایگان)
- انطباق حجم و شدت تولید با محیط مسکونی
- نداشتن تردد نامتناسب با محیط مسکونی و مجتمعی
- عرضه و فروش محصول یا خدمت به خارج از محیط مسکونی
امتیازات اخذ مجوز کسبوکارهای خانگی
همانطور که گفته شد، گرفتن مجوز برای شروع فعالیت شغلی در منزل، مزیت‌های رسمی مختلفی دارد که عبارتند از:
- حمایت‌ها و معافیت‌های مالیات کسبوکارهای خانگی
- دریافت معافیت عوارض تجاری و اداری از سوی شهرداری
- امکان دریافت وام‌های بانکی سودهای کم و قرض‌الحسنه مشاغل خانگی و کوچک
- نداشتن مالیات واحدهای خالی برای واحدهای مسکونی دارای مجوز
- نیاز نداشتن به تغییر کاربری منزل مسکونی
- تخفیف و حمایت در تعرفه‌های آب، برق و گاز
- امکان استقرار و استفاده از بازارهای محلی شهرداری
- امکان خرید بعضی مواد اولیه با قیمت کمتر از دولت
شرایط دریافت معافیت مالیاتی مشاغل خانگی
همانطور که تا اینجا متوجه شدیم، به علت ماهیت و شرایط خاصی که کسبوکارهای خانگی دارند، مزیت‌ها و امتیاز‌های زیادی توسط دولت به آن‌ها داده می‌شود؛ برای مثال بسیاری از آن‌ها زنان سرپرست خانوار هستند و با حداقل سرمایه اقدام به شروع فعالیت کرده‌اند و با پرداخت وام‌های حمایتی، نگرفتن مالیات کسبوکارهای خانگی و کاهش تعرفه‌های انرژی، از آن‌ها حمایت می‌شود. اما برای دریافت معافیت از مالیات بر درآمد، داشتن شرایط خاصی الزامی است که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:
- انجام ثبت‌نام و داشتن مجوز نهاد مربوطه
- حضور در فهرست مشاغل خانگی معاف از مالیات
- انجام کار در محیط مسکونی شخص
- عرضه و فروش محصولات تولیدی به خارج منزل
- ایجاد نکردن مزاحمت برای همسایگان
- حداکثر سن 50 سال برای مردان و 45 سال برای زنان برای پذیرش و عقد قرارداد (اگر متقاضی دارای این شرایط سنی نباشد، باید دارای 2 برابر سابقه پرداخت بیمه تامین اجتماعی باشد.)
همچنین دریافت معافیت به جز موارد بالا قوانین عمومی دیگری هم وجود دارد که برای مثال دو مورد آن‌ها عبارتند از:
- تولید و فروش کالاهای غیر صنایع دستی و صنایع دستی خارجی با عنوان فروشگاه‌های صنایع دستی مورد تایید و معافیت مالیات کسبوکارهای خانگی نخواهد بود؛ یعنی صرفاً عنوان شغل و فروشگاه ملاک نیست.
- کتاب‌ها باید هم‌اکنون دارای مجوز رسمی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و پروانه نشر معتبر باشند.
سخن پایانی
مالیات مشاغل خانگی بخش مهمی از نظام مالیاتی کشور را تشکیل می‌دهد و داشتن اطلاعات دقیق درباره نحوه محاسبه مالیات، معافیت‌ها و جریمه عدم پرداخت، برای صاحبان این کسب و کارها اهمیت زیادی دارد. با رعایت قوانین و شرایط مشخص شده، مشاغل خانگی می‌توانند از معافیت‌های ویژه بهره‌مند شوند و مالیات خود را پرداخت کنند. این آگاهی به آن‌ها کمک می‌کند تا امور مالیاتی خود را درست و بدون مشکل انجام دهند.
در دهه‌های اخیر، کسبوکارهای خانگی از مهمترین محرک‌های افزایش تولید و درآمد کشور و کاهش بیکاری بوده‌اند. دولت برای حمایت از این مشاغل و ایجاد زمینه ادامه فعالیت آن‌ها، سیاست‌ها و قانون‌های حمایتی مختلفی در نظر گرفته است تا آن‌ها دغدغه‌هایی نظر مالیات کسبوکارهای خانگی نداشته باشند. در این مقاله از تعریف و شکل‌گیری یک کسبوکار خانگی تا قوانین دریافت معافیت مالیاتی آن و نحوه محاسبه و پرداخت مالیاتش بررسی و تمام ابعاد این موضوع به‌خوبی روشن شد.
در این مقاله به بررسی صفر تا صد مالیات مشاغل خانگی و نحوه معافیت از آن پرداختیم. امیدواریم که این مقاله برای شما مفید واقع شده باشد. در صورت بروز هر سوالی آن را در یخش دیدگاه‌ها با ما به اشتراک یگذارید.
